CSRD: Ben jij op het toekomstige beleid voorbereid? (livestream)

Wat is CSRD?

‘Eigenlijk is CSRD onderdeel van een pakket aan maatregelen van de Europese Unie en zal door lidstaten vertaald moeten worden naar nationale wetgeving. Het houdt in dat je moet rapporteren over je impact op mens en milieu,’ aldus Jin van den Born, business consultant bij ORGX.

Het doel van CSRD klinkt logisch en veelbelovend. Door CSRD worden je prestaties transparanter en ga je greenwashing tegen. Zo zorg je dus voor een betere kwaliteit van duurzaamheidsinformatie. Hierdoor creëren we gelijk een speelveld waarin iedereen op dezelfde manier moet rapporteren. Het is ook een aanjager van duurzaamheid. De Europese Unie verplicht haar aangesloten landen om dit vanaf 2024 of 2025, afhankelijk van het type bedrijf, in te laten gaan. Jin vertelt: ‘Dit betekent dus dat Nederland ervoor moet zorgen dat ze vóór 2025 wetgeving heeft die gelijk of strenger is dan deze.’

Mens en milieu

Rapporteren over je impact op mens en milieu. Wat wordt daar precies mee bedoelt? Emma Kallen, duurzaamheidsadviseur en oprichter Factor Delta, legt ons dit uit: ‘Het verschilt natuurlijk per sector waar je in actief bent. Als we kijken naar logistiek moet je in de eerste plaats rapporteren over je prestaties op het gebied van ecologische en sociale impact. Dus bijvoorbeeld in welke mate draag je bij aan lucht- en milieuvervuiling? Hoe vitaal en veilig zijn je werknemers?’.

Waarom CSRD? 

Nu we weten wat het inhoudt, is het noodzaak om te begrijpen waarom het geëist wordt vanuit de Europese Unie. Jin vertelt: ‘Het is een aanjager voor verduurzaming. De Europese Unie is hier al jaren mee bezig. Het is niet iets wat zomaar uit de lucht komt vallen.’ Het begrijpen van de achterliggende gedachte is heel belangrijk. ‘We zitten simpelweg met een urgent klimaatprobleem en daar speelt tijd een ongelooflijk belangrijke rol. Elk jaar dat we wachten, betekent een jaar meer uitstoot, meer impact en meer onomkeerbare gevolgen voor mens en milieu. En vanuit die bril is het heel belangrijk dat de Europese Unie haar verantwoordelijkheid neemt. Ook in het controleren op termijn. Daarmee bedoel ik bijvoorbeeld de eventueel op te leggen boetes maar ook de striktheid van de controles. Maar daar weten we nu dus niets zeker over,’ aldus Emma.

Meten en rapporteren

2025: dat betekent dus nog anderhalf jaar voorbereidingstijd. Een aantal bedrijven zijn al ver met meten en rapporteren van hun prestaties. Het is echter een tijdrovend proces waar genoeg overzicht, structuur, nauwkeurigheid en discipline voor nodig is. ‘Veel grotere bedrijven die al ver zijn met hun rapportages, hebben er veel werk aan om dit als vaste werkzaamheden te doen. Laat staan hoe dit wordt voor bedrijven die er nog helemaal niet mee bezig zijn. In de praktijk zien we dat veel bedrijven die structuur nog lang niet hebben aangebracht. Bij hen moet alles nog worden opgetuigd. Veel bedrijven zitten nu met veel vragen.’

Ook vroegen we Guido de Wit, programmamanager Topsector Logistiek, hiernaar. Hij vertelde: ‘Het is inmiddels wel voor 95% duidelijk wát bedrijven moeten publiceren aan uitstootgegevens. Maar hóe je dat aantoonbaar maakt en hoe je de informatie in de keten deelt zonder enorme administratieve lasten, daar breekt iedereen z’n hoofd nog over.’ Dit komt volgens Emma omdat het allemaal nieuw en complex is. Emma vertelt: ‘Het berekenen van je footprint, milieu vervuiling, vitaliteit en veiligheid van je personeel… de vragen lopen volledig uiteen. Sommige bedrijven hebben voor bepaalde ondernemen nooit eerder data gemeten, bijvoorbeeld over de milieu vervuiling of circulariteit van verpakkingsmaterialen. Dat kan echt een uitdaging zijn voor velen.’

Krijgt iedereen te maken met CSRD?

Wie van alle logistieke bedrijven is er CSRD plichtig? Overal is te lezen dat alle bedrijven met een omzet hoger dan €40 miljoen per jaar, een balanstotaal van meer dan €20 miljoen, en meer dan 250 medewerkers, CSRD plichtig zijn. Maar klopt dit wel? Of zijn hier uitzonderingen voor?

We vroegen het Leon Simons (Topsector Logistiek): ‘Tijdens de Lean & Green Summit van 2022 gaf ik een sessie over CSRD. Er zaten ongeveer 100 mensen in de zaal. Toen ik hen vroeg wie wist wat CSRD was, gingen er denk ik vijf handen de lucht in. Toen ik hen vroeg wie CSRD plichtig was, ging er één hand omhoog. Tot slot stelde ik de vervolgvraag wie van hen er te maken ging krijgen met CSRD. En toen ging er weer maar één hand omhoog. Hier gaat het dus fout. Want heel veel mensen gaan ermee te maken krijgen. Vrijwel iedereen werkt voor een bedrijf dat CSRD plichtig is, dat maakt jou een ‘scope 3’ leverancier, want jij doet een dienst, transport of andere activiteit. Dat houdt dus in dat jij bevraagd gaat worden over jouw impact, je CO2-uitstoot en dergelijke.’

‘Ver van mijn bed show’

Alle bedrijven krijgen dus te maken met CSRD. De Summit van Lean & Green was in november 2022. Hoe kan het dat bijna niemand zijn hand toen opstak? Oftewel: hoe kan het dat zoveel Nederlandse bedrijven niet weten dat hij of zij met CSRD te maken krijgt? Leon geeft aan dat hij een idealistische blik heeft, en hoopt dat iedereen ermee bezig is. Echter heeft hij ook een realistische blik: ‘Mensen gaan pas acteren als het geld gaat kosten. En ook is het nog een ‘ver van mijn bed show’. Er is zo vaak gesproken over CSRD, maar als we kritisch kijken, is niet volledig bekend wat je moet gaan rapporteren. Zolang je dingen vaag en veraf houdt, acteert niemand. Er worden dingen geroepen over waar we naartoe willen. Als we kijken naar de praktijk, hoe je het moet gaan realiseren, dan hoor je vaak dat die uitwerking nog komt. En dat geeft weinig vertrouwen. Vertrouwen is een groot goed.’

Dat CSRD verduurzaming aanjaagt, is positief. Iedereen begint op deze manier met rapporteren en verduurzamen. Zo geeft Leon aan: ‘De komst van CSRD is onomkeerbaar. Het kan best zo zijn dat je straks in hoofdlijnen mag rapporteren, en dat nu alleen de ‘groten’ nog meedoen. Maar dit gaat op den duur echt wel verder door. De ‘groten’ stellen vragen aan de ‘kleintjes’. En als het bij de ‘groten’ werkt, wordt het vanzelf verplicht bij de ‘kleintjes’.’

Begin te meten 

Betekent dit dat we allemaal nu moeten beginnen met meten en rapporteren? Moeten we allemaal onze rapportages in 2025 op orde moeten hebben? Is het noodzaak? Leon: ‘Mijn voorspelling is dat binnen nu en 2026 de vraag om detailrapportage zo groot gaat worden, dat je het simpelweg móet weten. Kijk eens wat er nu allemaal bij elkaar komt. De komende jaren gaat er veel veranderen. Bijvoorbeeld: in 2026 komen  maatregelen zoals de afbouw van gratis emissierechten voor logistiek en woon-werk verkeer. Dat betekent dat we voor woon-werk verkeer maar een bepaalde hoeveelheid kilo CO2 per kilometer mogen hebben. En er komt nog veel meer, met als resultaat dat de vraag om volgens een richtlijn te gaan rapporteren gigantisch oploopt. We moeten wel: de prijs van CO2 gaat omhoog, emissierechten worden minder en schaarser, en de economie groeit. We staan voor een grote opgave om de CO2 te reduceren en gelukkig kent dit ook voordelen. Je moet simpelweg je footprint kennen voordat je deze kan reduceren. Minder CO2-uitstoot geeft een direct voordeel, nu en in de toekomst.’

Footprint

Voor Leon is rapporteren niet het einddoel. ‘Het einddoel is dat je weet wat je footprint is. Je moet beginnen met meten. Zodra je weet wat je footprint is, moet je het toewijzen aan een klant of activiteit. Hierna ben je pas in staat om te rapporteren. Iedere kilo CO2 die je niet uitstoot is een voordeel. Je moet het meten niet alleen voor je klanten doen, of omdat het ‘moet’ door een nieuwe richtlijn zoals CSRD. Maar je moet het doen om inzicht te krijgen en je footprint omlaag te brengen. Het is een voordeel voor jezelf.’

Het CSRD-event

Dat de logistieke sector meer wil weten over de CSRD bleek uit de opkomst van het CSRD-event. In totaal hadden zo’n 180 mensen hun agenda leeggeruimd om onze bijeenkomst bij te wonen: live of online. Na een eerste presentatie door Emma Kallen en Jin van den Born, over de CSRD en de reden waarom deze regelgeving is geïntroduceerd, gaan zij dieper in op de vraag waarover bedrijven nou precies moeten rapporteren. “Bedrijven moeten hun impact op mens en milieu en de bijbehorende kansen en bedreigingen in kaart brengen. Dat gaat twee kanten op: ze moeten ook aandacht besteden aan signalen uit de samenleving en de impact die dat heeft op hun organisatie. Wat zijn bijvoorbeeld de kansen en bedreigingen van de milieuzones in de binnensteden? Daarnaast moeten in hun doelstellingen en beleid opnemen hoe ze de impact gaan verbeteren en borgen: zowel binnen hun eigen bedrijf als binnen de keten. En daarbij moeten ze breed kijken: zowel naar het verleden als naar de toekomst.”

Met de European Sustainability Reporting Standards (ESRS) kan je handen en voeten geven aan de CSRD. Dit pallet aan duurzaamheidsrapportage-standaarden is opgesplitst naar thema’s. Emma: “De items die voor transport en logistiek het meest belangrijk zullen zijn, zijn ESRS E1, over klimaatverandering, ESRS E2, over uitstoot, ESRS E5, over grondstoffen en circulariteit, ESRS S1, over de gezondheid, diversiteit en veiligheid van je eigen medewerkers en ESRS G1, over het gedrag en de transparantie van je bedrijf. Ik denk dat het in de voorbereiding op de CSRD heel waardevol is om eerst de ESRS te downloaden en door te lezen.”

Maar wat betekent dit in de praktijk? Hoe ga je hier als bedrijf mee aan de slag? Daar zoomt Jin van den Born, business transformation consultant bij ORGX, op in tijdens zijn presentatie. “Als je weet wat je wanneer moet rapporteren, kan je vanaf daar terug plannen. Moet je in 2026 rapporteren? Dan moet je al in 2023 – dit jaar dus! – bepalen wie er binnen jouw organisatie mee aan de slag gaan. Wie worden de leden van je CSRD-team? Hoe train je ze, zodat ze over de juiste basiskennis beschikken? En zorg bovendien voor een realistische planning, ook qua capaciteit en budget.

Heb je je team staan, dan voer je een GAP-analyse uit, om helder te krijgen wat je moet doen om vanuit de bestaande situatie bijvoorbeeld te voldoen aan ESRS E1 of ESRS E2. Je voorkomt hiermee dat je dingen dubbel doet. En ten slotte bepaal je op basis van een materialiteitsanalyse welke thema’s de meeste impact en dus de meeste prioriteit hebben. Daarover ga je rapporteren. Door deze stappen weet je wat je de komende tijd te doen staat.”

Hans Keetman, programmamanager bij Topsector Logistiek, neemt vervolgens het stokje over. Als register controller weet hij precies wat ervan uit accountantsperspectief allemaal komt kijken bij de CSRD. Dat blijkt behoorlijk complex. “CO2-uitstoot opnemen in je jaarverslag is wel een uitdaging, omdat de normen voor CSRD en ESRS nog niet definitief zijn. Ik verwacht niet dat ze haaks de bocht om gaan, dus je kan er gewoon mee aan de slag, maar er kunnen nog wel veranderingen komen. Ook het feit dat je over de hele keten moet rapporteren en je dus mede afhankelijk bent van derden, maakt het lastig.

“Het is allereerst belangrijk dat de hele organisatie ervan doordrongen is dat uitstoot een integrale verantwoordelijkheid is: iedere afdeling heeft er invloed op. Data verzamelen moet dan ook worden ingebed in de reguliere werkzaamheden en verantwoordelijkheden. En de gegevens moeten uiteindelijk dus toetsbaar zijn door een derde, onafhankelijke partij.”

“Veel bedrijven zijn actief bezig met Scope I en II uit het Green House Gass (GHG) protocol”, aldus Hans, “maar realiseren zich niet dat binnen ERSR E1 Scope III ook verplicht is. Je moet dus jouw aandeel van de footprint van een product of dienst vastleggen én de footprint van de hele keten. Op basis daarvan wijs je dan CO2 toe aan een eindproduct. Het volstaat niet langer om een footprint voor je overall bedrijfsvoering te berekenen.”

In de praktijk komt het erop neer, dat je de uitstoot van de grondstoffen die je inkoopt, optelt bij de uitstoot die vrijkomt om jouw eindproduct te produceren. Kortom: CO2e input + CO2e added = CO2e output. Die output geef je door aan de volgende schakel in de keten, tot de totale footprint van een product of dienst bekend is. Hans: “Je kan hiervoor eenvoudig de Carbon Added Accounting-methode van de Topsector Logistiek gebruiken. Hiermee neemt de datakwaliteit in de hele keten steeds verder toe, naar mate een product dichter bij de klant komt. De eigen, interne data die nodig zijn voor Scope I en II zijn namelijk van hoge kwaliteit, terwijl de data voor Scope III van een mindere kwaliteit zijn.”

Maar waar gaan accountants de data in je jaarverslagen op controleren? “Ze zullen kijken of de data compleet zijn en kloppen en of de data van de juiste periode is”, weet Hans. “Vervolgens toetsen ze de data aan de CSRD- en ESRS-norm. Dit gaat dus veel verder dan een berekening in Excel: de informatiehuishouding wordt voor bedrijven een veel grotere uitdaging dan de calculaties zelf. In de praktijk blijkt namelijk dat zelfs bedrijven met een ambitieuze duurzaamheidsambitie hun gegevens en informatiehuishouding veel minder op orde blijven te hebben dan ze in eerste instantie zelf denken.” Carbon Added Accounting kan daarbij aantoonbaar bijdragen aan de verbetering van de datakwaliteit in de waardeketen. “Omdat deze methode vergelijkbaar werkt als btw toekennen, verwacht ik dat controllers hierbij een sleutelpositie gaan innemen. Als je de kostprijs per blik verf kan berekenen, kan je met de juiste data ook de CO2-uitstoot per blik bepalen.”

De CSRD kan je als bedrijf ook wat brengen in de toekomst, stelt Emma. “In eerste instantie is het veel werk. Maar als je nu zorgt voor een goede basis en structuur, valt de hoeveelheid werk op de lange termijn wel mee. En dan valt er ook veel uit te halen.” Jin vult aan: “Als je je datahuishouding verbetert, verbetert ook je strategische besluitvorming en loop je dus minder bedrijfsrisico’s.”
Ondermaats presteren brengt sowieso risico’s met zich mee. “We merken nu al dat banken en investeerders dit steeds zwaarder laten meewegen bij het al dan niet toekennen van financiering. Overheden, afnemers en consumenten nemen duurzaamheid steeds vaker mee in hun beslissingsproces. Dirk van der Lee, programmamanager Lean & Green: “We zien nu al dat logistieke data worden uitgevraagd in tenders. Je valt gewoon af als je die niet kan of wil aanleveren.”
Hans: “Zeker als CO2 in de toekomst wordt belast en je de uitstoot moet doorrekenen in de prijs, kan je je met een lage uitstoot positief positioneren.”

Bij de paneldiscussie aan het eind van de bijeenkomst blijkt weliswaar dat CSRD leeft onder de deelnemers, maar dat slechts twee bedrijven hier al echt actief mee bezig zijn. Jin adviseert andere bedrijven met klem: “Start met wat er is. Begin sowieso vast met een materialisatieanalyse, zodat je weet waar je focus moet liggen.” Een deelnemende accountant uit de zaal: “Ik wil vooral benadrukken dat bedrijven hun datakwaliteit op orde moeten hebben. Nu kom je misschien nog wel weg met schattingen, maar daar komt verandering in. Als jij geen echte, goede data kan aanleveren, kiezen bedrijven gewoon voor een andere transporteur.”

En ten slotte de allerlaatste vraag uit de zaal. Gaat CSRD daadwerkelijk bijdragen aan het terugdringen van de uitstoot voor 2030? Ja, luidt het unanieme antwoord, want door naar data te kijken, verandert je totale blik en maak je een mentale shift. Het zorgt ervoor dat je meegaat in de duurzaamheidstransitie en omdat jij dat doet, breng je een kettingreactie in de volledig keten teweeg.

Wil je meer weten over de CSRD? Neem dan contact met ons op.